Katarzyna Krakowiak-Bałka i Mirosław Bałka – po raz pierwszy w rolach reżyserskich w teatrze – podejmują dyskusję z jednym z najbardziej legendarnych tekstów europejskiej filozofii XX wieku. Rodzi się z tego wypowiedź na temat rozumu i edukacji w epoce po wielkim kataklizmie. A także odważny, prowokacyjny performans odległy od wszystkiego, co można dziś zobaczyć na rodzimych scenach.
W 1933 roku Martin Heidegger, uznawany wówczas za najbardziej wpływowego filozofa Europy, przyjmuje stanowisko rektora uniwersytetu we Fryburgu oraz wstępuje do partii nazistowskiej. Pod koniec marca wygłasza słynną mowę rektorską. Na pozór broni autonomii uniwersytetu, ani słowem nie wspomina o Hitlerze. Ale jednocześnie przedstawia ryzykowne tezy o „bojowej wspólnocie nauczycieli i uczniów”, której imperatywem ma być odrodzenie ducha niemieckiego narodu. Wielkim zagrożeniem, przed którym trzeba uniwersytet ochronić, jest zdaniem Heideggera zdystansowany ogląd świata poddany racjonalnym kryteriom.
Mirosław Bałka (jeden z najwybitniejszych światowych twórców sztuk wizualnych) oraz Katarzyna Krakowiak-Bałka (znana z pracy z materią dźwiękową, po sukcesach m.in. podczas weneckiego Biennale Architektury) osadzają wybrane fragmenty Heideggerowskiej przemowy w specyficznym otoczeniu. Widzowie konfrontowani są z sytuacją pełnego napięcia zawieszenia towarzyszącego nadchodzącej burzy, obserwują też jej konsekwencje. Koncepcje Heideggera wracają w tej rzeczywistości jako odległe, ale wciąż dobrze słyszalne echo.
Zarazem HEIDEGGER?DENATURAT to dla pary autorskiej komentarz na temat współczesnego stanu edukacji, odpowiedzialności instytucji akademickich. Mirosław Bałka i Katarzyna Krakowiak-Bałka prowadzą eksperymentalną Międzywydziałową Pracownię Działań na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Z tej pozycji zadają pytania o sens radykalnych projektów edukacyjnych, ich moc kreacyjną, ale i destrukcyjną.
fot. Bartek Barczyk
DUCHOWE PRZYWÓDZTWO / POSŁUSZEŃSTWO / JASNOŚĆ / RANGA / MOC / PIĘTNO / KORPORACJA /
ISTOTA / BYCIE / SAMORZĄDNOŚĆ / JASNO / TWARDO / SAMOOGRANICZENIE / MOC / SAMOUTWIERDZENIE / WYCHOWANIE / DYSCYPLINA / KONIECZNOŚĆ / NAUKA / UPÓR / SZCZYT / SKRYTOŚĆ / NAMIĘTNOŚĆ / NACISK / ENERGIA / NAUKA / NIEMOC / WIELKOŚĆ / POCZĄTEK / NAKAZ / WIELKOŚĆ / POCZĄTEK / KONIECZNOŚĆ / ISTNIENIE / NAKAZ / DUCHOWO-NARODOWY / PRZEMIANA / WIEDZA / PŁODNOŚĆ / BŁOGOSŁAWIEŃSTWO / ISTNIENIE / NATURA / HISTORIA / JĘZYK / NARÓD / OBYCZAJ / PAŃSTWO / POEZJA / MYŚL / WIARA / CHOROBA / OBŁĘD / ŚMIERĆ / PRAWO / GOSPODARKA / TECHNIKA / DUCH / ZDECYDOWANIE / SIŁA / ZIEMIA / KREW / MOC / DUCHOWY / NARÓD / WIELKOŚĆ / MARSZ / HISTORIA / KORPORACJA / FORPOCZTA / UCISK / NA CZELE / SIŁA / UPÓR / ŻĄDZA / WŁADZA / SELEKCJA / ODWAGA / NOWOŚĆ / LOS / PRÓBA / WOLA / PRACA
koncepcja i reżyseria: Katarzyna Krakowiak-Bałka, Mirosław Bałka
współpraca choreograficzna: Katarzyna Sikora
współpraca muzyczna: Joanna Halszka Sokołowska
reżyseria światła: Jacqueline Sobiszewski
kurator: Tomasz Plata
konsultacja literacko-naukowa: dr Jacek Kołtan
chór: Adam Chabiera, Bruno Jasieński, Jakub Sikora
performerki i performerzy: Julia Ossowska, Zofia Różańska, Katarzyna Sikora, Błażej Wnuk
fot. Bartek Barczyk
Katarzyna Krakowiak–Bałka tworzy rzeźby, performanse, obiekty, kompozycje i instalacje dźwiękowe, które badają języki używane do opisu architektury. Uzyskała doktorat na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz habilitację na Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Jej celem jest generowanie środowisk akustycznych pozwalających widzom-słuchaczom stać się częścią dzieła sztuki i zetknąć się z architekturą na poziomie dźwięku. Eksplorując granice architektury, Krakowiak buduje wielkoskalowe instalacje w oparciu o konstrukcje architektoniczne. Obecnie skupia się na formułowaniu pojęcia architektury w kategoriach językowych – jako czasownika niedokonanego i przestrzeni stawania się, która pojawia się w różny sposób w zależności od pełnionej funkcji, a także na dźwiękowych manifestacjach relacji ludzko-nieludzkich. Krakowiak została wyróżniona licznymi nagrodami, m.in.: St. John’s College Uniwersytetu Oksfordzkiego, Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP i amerykańskiej fundacji Trust for Mutual Education. W 2012 otrzymała nagrodę specjalną za wystawę indywidualną „Iżby ściany drżały, pęczniejąc skrywaną wiedzą o wielkiej mocy” (kurator: Michał Libera) w Pawilonie Polskim na 13. Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji.
W 2020 roku stworzyła pracę “It Begins with One Word. Choose Your Own” w Pawilonie Barcelony zaprojektowanym przez Miesa van der Rohe. Jej najnowsza praca, eksponowana obecnie w Jeu de Paume w Paryżu, to instalacja “Where does any Miracle Start”, inspirowana dźwiękami owadów często niesłyszalnymi dla ludzi, a także ich dziwną obecnością i wytrwałością. W latach 2019–2022 prowadziła Pracownię Przestrzeni Dźwiękowej w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, a od 2022 roku wspólnie z prof. Mirosławem Bałką prowadzi Międzywydziałową Pracownię Działań.
Mieszka i pracuje w Otwocku oraz w Olivie, w Hiszpanii. Identyfikuje się również jako ogrodniczka, na co dzień dostrajając się do gleby i roślin, obserwując je, uczy się od nich.
Mirosław Bałka zajmuje się rzeźbą, rysunkiem i filmem eksperymentalnym.
Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie prowadzi Międzywydziałowe Studio Działań. Profesor nominowany przez Prezydenta RP w 2012 roku. Otrzymał Stypendium Miesa van der Rohe przyznawane przez Kunstmuseen w Krefeld. Jest członkiem Akademie der Künste w Berlinie.
Brał udział w ważnych wystawach międzynarodowych m.in.: Biennale w Wenecji (1990, 2003, 2005, 2013; w 1993 reprezentował Polskę), documenta 9 w Kassel (1992), Biennale w Sydney (1992, 2006), The Carnegie International w Pittsburghu (1995), Biennale w São Paulo (1998), Biennale w Liverpoolu (1999), Biennale w Santa Fe (2006).
W 2009 roku zrealizował projekt How It Is w Turbine Hall, Tate Modern w Londynie. Jest autorem pomnika ofiar katastrofy promu Estonia w Sztokholmie (1998) a także realizacji przestrzennych, m.in. AUSCHWITZWIELICZKA, Kraków (2010) oraz HEAL, University of California, San Francisco (2009).
W 2015 roku stworzył scenografię do opery Pawła Mykietyna Czarodziejska góra. W 2012 roku ukazał się zapis rozmów Mirosława Bałki z Zygmuntem Baumanem. Brał udział w wielu dyskusjach panelowych, m.in. Julianem Heynen, Andą Rottenberg, Kasią Redzisz, Anją Rubik, Josephem Rykwertem i Vicente Todoli.
Jego prace znajdują się w najważniejszych kolekcjach muzealnych na świecie.
HEIDEGGER?DENATURAT to druga premiera cyklu performatywnego w Teatrze Komuna Warszawa Rozum TERAZ!
Artyści zaproszeni do udziału spróbują odpowiedzieć na pytanie, dlaczego dziś tak łatwo ulegamy fascynacji wszystkim co nieracjonalne, a racjonalizm odrzucamy jako relikt starego świata. Skąd to przewartościowanie?
W świecie performatywnego eksperymentu rozum często uchodzi za przeszkodę w dotarciu do jakości naprawdę istotnych. Zdaniem wielu spektakl czy performans stają się interesujące, gdy przekraczają granice racjonalności, docierają tam, gdzie panuje nierozum. Ale przecież tak być nie musi i nie zawsze tak było. Kiedyś teatr uchodził za sprzymierzeńca racjonalnego oświecenia. Nawet w swych najbardziej eksperymentalnych formach nie zawsze się z rozumem kłócił. Spróbujemy sprawdzić, do czego dziś może doprowadzić nas wspomnienie tamtych doświadczeń.
Czy rzeczywiście rozum nie ma nam już nic do zaoferowania? Czy jesteśmy gotowi ostatecznie rozstać się z bezpośrednio powiązaną z wynalazkiem rozumu ideą postępu? A może warto pomyśleć o rozumie przychylniej?
Kuratorem programu jest Tomasz Plata.
Program Rozum TERAZ! dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Wydarzenie dofinansowane przez Urząd Miasta Stołecznego Warszawy w ramach projektu Komuna Warszawa – Społeczna Instytucja Kultury.