Teren wspólny/Common Ground

Obszar wyrysowany na mapie albo wyznaczony przez codziennie wydeptywane ścieżki biegnące środkiem trawnika. Precyzyjnie ogrodzony bądź poddawany ciągłym negocjacjom. Z kim podejmujesz rozmowę i ustalasz zasady? Co trzyma was razem? Kogo nigdy tutaj nie wpuścisz?

Teren wspólny: obszar, który współkształtujesz i o który codziennie dbasz; obszar swobodnego poruszania się – pod warunkiem, że znasz obowiązujące reguły. To przestrzeń, z którą się identyfikujesz albo na którą nie możesz patrzeć. To schronienie i przywilej. Do kogo właściwie należy? Kto wyznacza jego ramy i wyrysowuje granice?

Teren wspólny, teren dzielony, schronienie. Podziemie.

“Teren wspólny”, kuratorska rama roku 2020 zaproponowana przez Tima Etchellsa, Martę Keil i Grzegorza Reske jest zaproszeniem twórczyń i twórców do rozmowy o tym, na jakich warunkach możliwe jest dzisiaj ustalanie przestrzeni tego, co wspólne. Szczególnie uważnie będziemy przyglądać się tym obszarom, które pozostają poza wyznaczonymi granicami. “Teren wspólny” może być tutaj rozumiany jako konkretny fragment przestrzeni publicznej, jako język, metoda pracy, jako schronienie. Odnosi się zarówno do ustalanych umownie ram społeczności, jak i do rozmaitych wymiarów tego, co możliwe do wspólnego odbioru i odczuwania: do dźwięków, ale i do pogody – powszechnie odczuwalnej, przekształconej w ostatnich latach z tematu zdawkowych konwersacji ze znajomymi w perspektywę realnego zagrożenia i w szczególnie istotny temat politycznych sporów.

“Teren wspólny” to zarazem ten obszar, który w marcu 2020 roku gwałtownie skurczył się do porowatych powierzchni odgradzających przestrzeń prywatną od publicznej: okien, balkonów, drzwi samochodów. Przestrzeń publiczna stała się zagrożeniem, kontakty społeczne powiązano z ryzykiem zarażenia nierozpoznaną jeszcze chorobą. Pandemia Covid-19 błyskawicznie zmaterializowała granice, które dla części z nas pozostawały niewidoczne: wyrysowane na nowo linie graniczne państw, parków, placów zabaw, lasów, komunikacji publicznej czy własnej klatki schodowej dotkliwie zmieniły dostępność tego, co wspólne. Do tego ponownie i bezlitośnie zaktualizowane zostały przywileje – jak choćby te związane ze swobodnym dostępem do ekranu komputera. Powszechnie dostępny i współodczuwany okazał się za to strach o przyszłość i radykalne pogorszenie warunków bytowych.

W okresie pandemii zagrożeniem stały się wszystkie miejsca, gdzie realne staje się odczuwanie drugiej osoby i gdzie można wprost okazać sobie wsparcie i solidarność. Być może przez jakiś czas tereny wspólne będą otwarte tylko dla wybranych – dla tych, którzy nabyli wirusową odporność. Być może za chwilę założenia biopolityki zrealizują się w ten spotworniały sposób: w selekcji na zdrowych i chorych, na uodpornionych i wystawionych na ryzyko zarażenia, na tych, co odzyskają swobodę przemieszczania się, i tych, którzy pozostaną w grupie ryzyka oraz we własnych czterech ścianach. Być może wszystko, co wiedzieliśmy o negocjowaniu wspólnej przestrzeni będzie trzeba zawiesić, a zasady wspólnego funkcjonowania wymyślić zupełnie na nowo. Prawdopodobnie wiele miejsc, w których zwykle lubiliśmy się gromadzić, przestanie istnieć.

Ten nowy i nie rozpoznany jeszcze kontekst wpływa na charakter, zakres i język prac, które powstaną w ramach “Terenu wspólnego”. Część z nich nie będzie mogła być zrealizowana w takim kształcie, jaki planowaliśmy. Wszystkie jednak, działając na pograniczu sztuk performatywnych oraz wizualnych i sięgając do rozmaitych strategii oraz estetyk, przyjrzą się wspólnie z odbiorcami i odbiorczyniami temu, co jeszcze możemy odczuwać jako wspólne i jak negocjujemy język, w którym chcemy o tym rozmawiać.

Zespół kuratorski: Tim Etchells, Marta Keil, Grzegorz Reske