Społeczna instytucja kultury
Założenia, które definiują społeczną instytucję kultury, odpowiadają misji i zadaniom, które stawia przed sobą Teatr Komuna Warszawa jako cała organizacja. To przede wszystkim wsparcie rozwoju twórczości i współpracy w kulturze i za pomocą kultury.
Ekosystem kultury
W świecie kultury (i nie tylko) instytucje to stabilne organizacje, budujące długoletnie programy, zabezpieczone prawnie i finansowo w celu długiego trwania. Instytucje mogą powstawać na bazie inicjatyw obywatelskich, decyzji państwa / samorządu lub prywatnych fundacji. Ich powołanie wiąże się z przekonaniem, że będą realizować ważną funkcję społeczną.
Demokratyczne państwo prawa wspiera i uznaje ważność społeczeństwa obywatelskiego, przekazując mu środki publiczne na oddolną realizację zadań – zgodnie z zasadą subsydiarności. Zasada ta jest zapisana w konstytucji Polski.
„Społeczna instytucja kultury” jest emanacją kulturalnego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego, dlatego społeczne instytucje kultury powinny być traktowane z należytą powagą – jako elementy prawidłowo działającego ekosystemu kultury.
Oddolna organizacja
Teatr Komuna Warszawa funkcjonuje w pionierskiej na skalę kraju formule społecznej instytucji kultury.
Przez Społeczną Instytucję Kultury rozumiemy ustrukturyzowaną i regularną działalność w różnych dziedzinach kultury i sztuki, powstałą w wyniku oddolnej samoorganizacji na bazie wartości wspólnych dla danego środowiska. Społeczna Instytucja Kultury określa swój profil poprzez działania na rzecz wybranego środowiska lub społeczności – realizuje programy kierowane do twórców i twórczyń, środowisk artystycznych i społeczności obecnych w Warszawie, rozwija współpracę w obszarze kultury. Współtworzy obiegi kultury, obserwuje trendy społeczne i kulturowe i na nie reaguje, a także prezentuje publicznie efekty swoich działań.
Obecnie brak regulacji prawnych utrudnia trwałe funkcjonowanie i rozwój Społecznych Instytucji Kultury, a także ich adaptację w innych miastach w Polsce. Podczas WspółKongresu Kultury, ministra kultury Hanna Wróblewska wyraziła otwartość na włączenie SIK do ram ustawowych, co stwarza wyjątkową okazję do podjęcia prac legislacyjnych.
Wszystko, co się jeszcze może zdarzyć
W 2022 roku wydaliśmy książkę pod redakcją Zofii Dworakowskiej, która podsumowała pierwsze dwa lata naszej działalności w dawnej szkole przy Emilii Plater 31.
Tytuł książki to cytat z neonu, który stoi w ogrodzie przed szkołą i stał się naszą wizytówką. Zaprojektował go dla nas Tim Etchells.
Fragment wstępu Zofii Dworakowskiej:
W 2020 roku, u zbiegu ulic Emilii Plater i Nowogrodzkiej, na terenie dawnego szkolnego ogrodu Komuna umieściła neon przedstawiający napis o treści „All the Things That Could Happen Next”. Został on zaprojektowany przez Tima Etchellsa, dyrektora słynnego teatru eksperymentalnego Forced Entertainment, w ramach jego rezydencji jako kuratora drugiego sezonu Hubu Kultury. Przekaz tej pracy jest z założenia niepokojący i ambiwalentny – wyraża niepewność przyszłości, ale także inspiruje do myślenia o własnej sprawczości. Można jednak tę pracę odczytywać także z perspektywy historii instytucjonalnej Komuny, a wtedy okaże się reminiscencją innego tekstu, pochodzącego z 1995 roku: „Witaj w Domu Komuny Otwock w Ponurzycy, tu wszystko może się zdarzyć […]. Wszystko zależy od nas: Dobre i Złe”. To, co wtedy wydawało się punkowym zawołaniem, jednocześnie naiwnym, bezczelnym i żartobliwym, po latach okazuje się spełnioną obietnicą.
Publikacja stanowi podsumowanie działalności społecznej instytucji kultury prowadzonej przez Komunę Warszawa w latach 2019–2022. Zawiera przede wszystkim prezentację czteroletniego programu Komuny, obejmującą teksty kuratorskie, opisy wszystkich produkcji wraz ze zdjęciami oraz profile osób zaangażowanych w jego tworzenie. Konteksty dla programu Hubu budują z jednej strony wypowiedzi osób go tworzących, a z drugiej – analizy badawcze.
